วรเชษฐ์ บุญปลอด
นานเกือบ 4 ปีมาแล้ว ที่ประเทศไทยไม่มีโอกาสได้เห็ นจันทรุปราคาเต็มดวง ปีนี้เกิดจันทรุปราคาเต็มดวงขึ้ น 2 ครั้ง ทั้งคู่สามารถเห็นได้ ในประเทศไทย โดยครั้งแรกเกิดขึ้ นในเวลากลางดึกของคืนวันพุธที่ 15 มิถุนายน 2554 (เข้าสู่เช้ามืดวันที่ 16 มิถุนายน) ครั้งที่ 2 ในคืนวันที่ 10 ธันวาคม 2554
ธรรมชาติที่เกิดขึ้นเมื่ อดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์ มาเรียงอยู่ในแนวเดียวกัน จนทำให้ดวงจันทร์ผ่ านเงาของโลกซึ่ งทอดยาวออกไปในอวกาศ เงานี้แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ เงามืดและเงามัว เงามัวเป็นส่วนที่จางมาก เรามักสังเกตไม่เห็นว่ามี การเปลี่ยนแปลงกับดวงจันทร์ ขณะที่ดวงจันทร์อยู่ใน เงามัว ยกเว้นกรณีที่ดวงจันทร์อยู่ ในเงาลึกมากพอ (โดยทั่วไปคือเวลาที่เงามัวกิ นพื้นที่มากกว่า 2 ใน 3 ของผิวด้านสว่างของดวงจันทร์)
หากดวงจันทร์ทั้งดวงเคลื่อนผ่ านเข้าไปในเงามืด เรียกว่าจันทรุปราคาเต็มดวง เฉลี่ยเกิดขึ้นประมาณ 70 ครั้งต่อศตวรรษ จันทรุปราคาหลายครั้งที่มีเพี ยงบางส่วนของดวงจันทร์เท่านั้ นที่ผ่านเข้าไปใน เงามืด เรียกว่าจันทรุปราคาบางส่วน เฉลี่ยเกิดขึ้นประมาณ 84 ครั้งต่อศตวรรษ (สถิติในช่วง 2,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช ถึง ค.ศ. 3000)
สถานที่แห่งใดแห่งหนึ่งบนพื้ นโลกไม่สามารถสังเกตจันทรุ ปราคาได้ทุกครั้ง ขึ้นอยู่กับว่าขณะเกิ ดปรากฏการณ์เป็นเวลากลางคืนในท้ องถิ่นนั้น ๆ หรือไม่ เพราะเมื่อเกิดจันทรุปราคาแล้ว เฉพาะซีกโลกด้านกลางคืนเท่านั้ นที่สังเกตปรากฏการณ์นี้ได้ แต่นั่นก็เป็นสาเหตุที่ทำให้ เรามีโอกาสเห็นจันทรุปราคาได้บ่ อยกว่า สุริยุปราคา ซึ่งสำหรับสุริยุปราคา เขตที่มีโอกาสเห็นสุริยุปราคากิ นพื้นที่เพียงบางส่วนของผิ วโลกเท่านั้น ไม่ใช่ซีกโลกด้านกลางวันทั้งหมด
สามารถเตรียมเฝ้ารอสังเกตการณ์ ได้ตั้งแต่คืน วันพุธที่ 15 มิถุนายน ดวงจันทร์เริ่มแตะเงามัวในเวลา 00:25 น. ของวันที่ 16 มิถุนายน แต่เราจะสังเกตไม่พบการเปลี่ ยนแปลงจนกระทั่งดวงจันทร์เข้ าไปในเงามัวลึกมาก ยิ่งขึ้น คาดว่าจะเริ่มสังเกตว่าพื้นผิ วดวงจันทร์โดยรวมดูหมองคล้ำลงตั ้งแต่เวลา ประมาณตี 1 หรือหลังจากนั้นไม่นาน โดยเฉพาะพื้นผิวด้านตะวั นออกของดวงจันทร์
จันทรุปราคาบางส่วนเริ่มขึ้ นเวลา 01:23 น. เป็นจังหวะที่เริ่มเห็นขอบดวงจั นทร์แหว่ง เนื่องจากสัมผัสกับเงามืดของโลก ขณะนั้นดวงจันทร์อยู่สูงบนท้ องฟ้าทิศใต้ เยื้องไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ดาวเสาร์ซึ่งอยู่ในกลุ่มดาวหญิ งสาวใกล้จะตกลับขอบฟ้าหรือตกลั บขอบฟ้าไปแล้ว สำหรับบางพื้นที่ เมื่อเวลาผ่านไป ดวงจันทร์จะเข้าไปในเงามืดลึ กมากขึ้นเรื่อย ๆ เวลาเกือบตี 2 จะเห็นดวงจันทร์ถูกบังครึ่งดวง จากนั้นเริ่มบังหมดทั้ งดวงในเวลา 02:22 น.
ขณะเกิดจันทรุปราคาเต็มดวง ดวงจันทร์ถูกเงาโลกบดบังหมดทั้ งดวง แต่ดวงจันทร์ก็ไม่ได้มืดมิด เราสามารถมองเห็นดวงจันทร์มีสี น้ำตาล ส้ม หรือแดง และอาจมีสีฟ้าปะปนอยู่ได้เล็กน้ อย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กั บสภาวะในบรรยากาศโลกตรงบริ เวณรอยต่อระหว่างด้านกลางวันกับ กลางคืนของโลก แสงอาทิตย์หักเหและกระเจิ งขณะเดินทางผ่านบรรยากาศโลก เป็นสาเหตุที่ทำให้ดวงจันทร์ ขณะเกิดจันทรุปราคาเต็มดวงไม่มื ดสนิท
ภาพ - Akira Fujii เวลา 03:13 น. ดวงจันทร์เข้าใกล้ศูนย์ กลางเงาโลกมากที่สุด คาดหมายได้ว่าเป็นเวลาที่ดวงจั นทร์มืดคล้ำที่สุด (หากท้องฟ้าเปิดตลอดปรากฏการณ์) จากนั้นเวลา 04:03 น. เป็นเวลาที่จันทรุปราคาเต็ มดวงสิ้นสุดลง รวมแล้วเกิดจันทรุปราคาเต็ มดวงยาวนานถึง 1 ชั่วโมง 40 นาที ขณะสิ้นสุดจันทรุปราคาเต็มดวง ดวงจันทร์อยู่ทางทิศตะวันตกเฉี ยงใต้
หลังจากนี้ เหตุการณ์จะกลับกันกับช่วงแรก ดวงจันทร์ค่อย ๆ ออกจากเงามืดของโลกพร้อมกับเคลื ่อนต่ำลงใกล้ขอบฟ้ามากขึ้น สิ้นสุดจันทรุปราคาบางส่ วนในเวลา 05:02 น. เป็นจังหวะที่ดวงจันทร์กลั บมาสว่างเต็มดวง ขณะนั้นดวงจันทร์อยู่ต่ำมาก ที่กรุงเทพฯ ท้องฟ้าเริ่มสว่างขึ้นแล้ว หันหน้าไปทางทิศตะวันออกจะเห็ นดาวพฤหัสบดีอยู่สูงเกือบ 40° ดาวอังคารมีมุมเงยราว ๆ 15° มีกระจุกดาวลูกไก่อยู่ทางซ้ายมื อของดาวอังคาร ส่วนดาวศุกร์อยู่ต่ำใกล้ขอบฟ้า
ดวงจันทร์ยังอยู่ในเงามั วของโลกต่อไปจนถึงเวลา 06:01 น. ซึ่งเป็นเวลา 1 นาที หลังจากดวงจันทร์ตกลับขอบฟ้าที่ กรุงเทพฯ ส่วนดวงอาทิตย์เริ่มโผล่ขึ้ นมาเหนือขอบฟ้าตั้งแต่เวลา 05:50 น. (ดูเวลาดวงอาทิตย์ขึ้นและดวงจั นทร์ตก สำหรับอำเภอเมืองของทุกจังหวัด)
องกับกลุ่มดาวคนยิงธนู หากอยู่ในที่มืด ห่างจากเมืองใหญ่ ไม่มีแสงไฟรบกวนมากนัก และไม่มีเมฆฝนบดบัง จะมีโอกาสเห็นทางช้างเผือกอยู่ เบื้องหลังดวงจันทร์ได้ชัดเจน โดยมีกลุ่มดาวแมงป่องอยู่ต่ำกว่ าดวงจันทร์ ดาวแอนทาเรสหรือดาวปาริชาตซึ่ งมีสีแดง ห่างดวงจันทร์ประมาณ 14° ถัดไปทางซ้ายมือด้านบนคือกลุ่ มดาวคนยิงธนู ดาวพฤหัสบดีขึ้นมาอยู่เหนื อขอบฟ้าทิศตะวั นออกในเวลาประมาณตี 3 (ดูตำแหน่งดวงจันทร์ และแนวของทางช้างเผือกได้ ในแผนที่ท้องฟ้าประจำเดือน)
ผู้ที่มีกล้องสองตาหรือกล้ องโทรทรรศน์ สามารถสังเกตได้ว่าขณะเริ่มเกิ ดจันทรุปราคาเต็มดวง มีดาวฤกษ์ดวงหนึ่งอยู่ใกล้ขอบด้ านทิศตะวันออกของดวงจันทร์ ดาวดวงนี้คือดาว 51 คนแบกงู (51 Ophiuchi) โชติมาตร +4.8 ดวงจันทร์จะบังดาวฤกษ์ดวงนี้ ขณะเกิดจันทรุปราคาเต็มดวง เมื่อสิ้นสุดการบังแล้ว ดาว 51 คนแบกงู ก็จะกลับมาปรากฏที่ขอบอีกด้ านหนึ่งของดวงจันทร์ โดยเส้นทางและเวลาจะแตกต่างกั นไปในแต่ละพื้นที่ เช่น
ราษฎร์ธานีลงไปไม่เห็นการบังนี้ โดยดาว 51 คนแบกงู จะเฉียดขอบทางด้านทิศใต้ ของดวงจันทร์ในเวลาประมาณ 02:44 น. นอกจากนี้ บริเวณตอนล่างของจังหวั ดตราดจะเห็นการบังในเวลาสั้น ๆ เพียงไม่กี่นาที หรือไม่ก็เฉียดขอบดวงจันทร์ ในเวลาประมาณ 02:51 น.
ดูรายละเอียดเพิ่มเติ มและคำนวณเวลา ณ สถานที่ใด ๆ ในประเทศไทยได้ที่ : ดวงจันทร์บังดาว 51 คนแบกงู
ขณะเกิดจันทรุปราคาเต็มดวงในแต่ ละครั้งมีความ แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ระยะห่างระหว่างดวงจันทร์กับศู นย์กลางเงา ปริมาณเมฆและฝุ่ นละอองในบรรยากาศโลกตรงบริ เวณรอยต่อระหว่างด้านกลางวันกับ ด้านกลางคืนของโลก
เราสามารถบอกความสว่างและสี ของดวงจันทร์ขณะเกิดจันทรุ ปราคาเต็มดวงได้ ด้วยมาตราดังชง (Danjon scale) โดยทำการสังเกตดวงจันทร์ด้ วยตาเปล่า มาตรานี้ตั้งชื่อตาม อองเดร ดังชง (André-Louis Danjon) นักดาราศาสตร์ชาวฝรั่งเศสที่เป็ นผู้ริเริ่ม เรียกย่อ ๆ ว่าค่าแอล (L) มีค่าจาก 0 ถึง 4 ดังตาราง โดยสามารถประมาณค่าเป็นทศนิ ยมได้
ถ้าจะให้ได้ข้อมูลละเอียดที่สุด อาจทำการประมาณค่าแอลทุก ๆ 10-20 นาที นับตั้งแต่ดวงจันทร์เข้าสู่ เงามืดทั้งดวง ทั้งนี้การประมาณค่าแอลมี โอกาสผิดพลาดได้ หากขณะนั้นมีเมฆหรือหมอกควั นบดบังดวงจันทร์ ซึ่งจะทำให้ดวงจันทร์ดูมืดสลั วกว่าความเป็นจริง
ที่มา สมาคมดารศาสตร์ไทย
--
จันทรุปราคาเต็มดวง 16 กันยายน พ.ศ. 2540 (ภาพ – ประพีร์ วิราพร/กฤษดา โชคสินอนันต์/ปณัฐพงศ์ จันทรวัฒนาวณิช/พรชัย อมรศรีจิรทร) |
จันทรุปราคา
จันทรุปราคาเป็นปรากฏการณ์หากดวงจันทร์ทั้งดวงเคลื่อนผ่
สถานที่แห่งใดแห่งหนึ่งบนพื้
ลำดับเหตุการณ์
จันทรุปราคาเต็มดวงครั้งนี้จันทรุปราคาบางส่วนเริ่มขึ้
ขณะเกิดจันทรุปราคาเต็มดวง ดวงจันทร์ถูกเงาโลกบดบังหมดทั้
ภาพ - Akira Fujii
หลังจากนี้ เหตุการณ์จะกลับกันกับช่วงแรก ดวงจันทร์ค่อย ๆ ออกจากเงามืดของโลกพร้อมกับเคลื
ดวงจันทร์ยังอยู่ในเงามั
ขั้นตอนการเกิดจันทรุปราคาเต็ | ||
---|---|---|
เหตุการณ์ | เวลา | มุมเงย ของดวงจันทร์ (ที่กรุงเทพฯ) |
1. ดวงจันทร์เริ่มเข้าสู่เงามั | 00:25 น. | 52° |
2. เริ่มเกิดจันทรุปราคาบางส่วน (ดวงจันทร์เริ่มแหว่ง) | 01:23 น. | 49° |
3. เริ่มเกิดจันทรุปราคาเต็มดวง (ดวงจันทร์เข้าสู่เงามืดทั้ | 02:22 น. | 41° |
4. กึ่งกลางของปรากฏการณ์ (ดวงจันทร์เข้าไปในเงาลึกที่สุ | 03:13 น. | 33° |
5. สิ้นสุดจันทรุปราคาเต็มดวง (ดวงจันทร์เริ่มออกจากเงามืด) | 04:03 น. | 23° |
6. สิ้นสุดจันทรุปราคาบางส่วน (ดวงจันทร์ทั้งดวงออกจากเงามืด) | 05:02 น. | 11° |
7. ดวงจันทร์พ้นจากเงามัวของโลก | 06:01 น. | -1° |
ขณะเกิดจันทรุปราคาเต็มดวง
ช่วงที่เกิดจันทรุปราคา ดวงจันทร์อยู่ในกลุ่มดาวคนแบกงู ตรงกลางระหว่างกลุ่มดาวแมงป่ผู้ที่มีกล้องสองตาหรือกล้
- กรุงเทพฯ เริ่มบังเวลา 02:24 น. สิ้นสุดการบังเวลา 03:10 น.
- เชียงใหม่ เริ่มบังเวลา 02:10 น. สิ้นสุดการบังเวลา 03:19 น.
- นครราชสีมา เริ่มบังเวลา 02:27 น. สิ้นสุดการบังเวลา 03:14 น.
- ประจวบคีรีขันธ์ เริ่มบังเวลา 02:29 น. สิ้นสุดการบังเวลา 03:03 น.
- ระยอง เริ่มบังเวลา 02:31 น. สิ้นสุดการบังเวลา 03:06 น.
- อุบลราชธานี เริ่มบังเวลา 02:36 น. สิ้นสุดการบังเวลา 03:14 น.
ดูรายละเอียดเพิ่มเติ
สีและความสว่างของดวงจันทร์
สีและความสว่างของดวงจันทร์เราสามารถบอกความสว่างและสี
L | ความสว่างและสีของดวงจันทร์ |
---|---|
0 | ดวงจันทร์มืดมาก เกือบมองไม่เห็น |
1 | ดวงจันทร์มืด มีสีเทาหรือน้ำตาล มองเห็นรายละเอียดบนพื้นผิวได้ |
2 | ดวงจันทร์มีสีแดงเข้ม หรือสีสนิมเหล็ก บริเวณใกล้ใจกลางมืดมาก แต่ขอบดวงจันทร์สว่าง |
3 | ดวงจันทร์มีสีแดงอิฐ ขอบเงามืดมีสีเหลืองหรือสว่าง |
4 | ดวงจันทร์มีสีทองแดงหรือสีส้ม ดวงจันทร์สว่างมาก ขอบเงามืดมีสีฟ้าและสว่างมาก |
ที่มา สมาคมดารศาสตร์ไทย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น